Czy zastanawiasz się, które problemy zdrowotne mogą uniemożliwić służbę w wojsku? Choroby wykluczające ze służby wojskowej to szeroka kategoria schorzeń określonych w przepisach ministerialnych, które dyskwalifikują kandydata podczas komisji lekarskiej lub mogą prowadzić do zwolnienia z czynnej służby.
System oceny zdolności do służby wojskowej opiera się na szczegółowych kryteriach medycznych, które uwzględniają zarówno obecny stan zdrowia, jak i rokowanie na przyszłość. Przepisy te mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno samego żołnierza, jak i jego współtowarzyszy broni.
Podstawy prawne i procedury kwalifikacji
Aktualne przepisy dotyczące chorób wykluczających ze służby wojskowej zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 grudnia 2017 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu badań lekarskich kandydatów na żołnierzy zawodowych oraz żołnierzy pełniących służbę kandydacką.
Komisja lekarska wojskowa klasyfikuje kandydatów według kategorii zdolności:
- A – zdolny do służby wojskowej bez ograniczeń
- B – zdolny do służby wojskowej z ograniczeniami
- D – czasowo niezdolny do służby wojskowej
- E – trwale niezdolny do służby wojskowej
Kategoria E oznacza całkowite wykluczenie z możliwości pełnienia służby wojskowej z powodu stanu zdrowia.
Choroby układu krążenia
Schorzenia sercowo-naczyniowe stanowią jedną z najczęstszych przyczyn dyskwalifikacji medycznej. Do tej kategorii należą:
Wady serca – zarówno wrodzone, jak i nabyte, które powodują istotne zaburzenia hemodynamiczne. Dotyczy to szczególnie wad zastawkowych wymagających leczenia operacyjnego lub powodujących niewydolność serca.
Zaburzenia rytmu serca – migotanie przedsionków, częstoskurcz komorowy, bloki przewodzenia wymagające implantacji rozrusznika serca. Także zespoły preekscytacji z objawami klinicznymi.
Choroba wieńcowa – zawał serca, niestabilna dławica piersiowa, stan po rewaskularyzacji wieńcowej. Nawet po skutecznym leczeniu, z reguły dyskwalifikuje z uwagi na ryzyko nawrotu.
Nadciśnienie tętnicze wykluczające ze służby to wartości powyżej 160/100 mmHg potwierdzone w wielokrotnych pomiarach, lub nadciśnienie wymagające stosowania więcej niż dwóch leków hipotensyjnych.
Choroby naczyń
Żylaki kończyn dolnych w zaawansowanym stadium, z owrzodzeniami lub po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył głębokich również dyskwalifikują. Podobnie miażdżyca naczyń obwodowych z objawami niedokrwienia.
Schorzenia układu oddechowego
Choroby płuc i dróg oddechowych mogą znacząco ograniczyć zdolność fizyczną żołnierza. Najważniejsze z nich to:
Astma oskrzelowa – szczególnie w przypadku częstych zaostrzeń, konieczności stosowania kortykosteroidów lub hospitalizacji w ostatnich dwóch latach. Nawet łagodna postać może dyskwalifikować w przypadku służby w specjalistycznych jednostkach.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – każdy stopień zaawansowania tej choroby wyklucza ze służby wojskowej. Dotyczy to także rozedmy płuc i przewlekłego zapalenia oskrzeli.
Gruźlica płuc – zarówno w fazie aktywnej, jak i po przebytej chorobie z pozostałościami radiologicznymi lub czynnościowymi. Wyjątek stanowią przypadki całkowicie wyleczone bez następstw.
Choroby psychiczne i neurologiczne
Zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego należą do bezwzględnych przeciwskazań do służby wojskowej. Obejmują szerokie spektrum schorzeń.
Zaburzenia psychotyczne – schizofrenia, zaburzenia urojeniowe, ciężkie epizody depresyjne z objawami psychotycznymi. Te schorzenia zawsze prowadzą do kategorii E.
Padaczka – każda forma tej choroby, niezależnie od stopnia kontroli farmakologicznej. Nawet pojedyncze napady drgawkowe w wywiadzie mogą stanowić przeciwskazanie.
Zaburzenia osobowości – szczególnie te o charakterze antyspołecznym, borderline czy narcystycznym. Ocena wymaga szczegółowej diagnostyki psychiatrycznej.
Inne schorzenia neurologiczne
Stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, dystrofie mięśniowe, miastenia – wszystkie te choroby wykluczają ze służby. Podobnie urazy czaszkowo-mózgowe z trwałymi następstwami neurologicznymi.
Wady wzroku i słuchu
Ostrość wzroku i sprawność słuchu to kluczowe elementy oceny przydatności do służby wojskowej. Normy są dość restrykcyjne.
Wady wzroku dyskwalifikujące to:
- Ostrość wzroku poniżej 0,5 w lepszym oku (z korekcją)
- Ślepota jednooczna
- Jaskra z uszkodzeniem pola widzenia
- Ciężkie wady refrakcji powyżej -8,0 D lub +6,0 D
- Zaburzenia widzenia barwnego (daltonizm) – w przypadku niektórych specjalności
Ubytki słuchu powyżej 30 dB w lepszym uchu również wykluczają ze służby. Dotyczy to także przewlekłych zapaleń ucha środkowego z perforacją błony bębenkowej.
Współczesne normy wzrokowe uwzględniają możliwość korekcji chirurgicznej. Po zabiegu LASIK czy PRK kandydat może zostać zakwalifikowany, jeśli osiąga wymaganą ostrość wzroku i nie ma powikłań.
Choroby układu kostno-stawowego
Sprawność fizyczna żołnierza w dużej mierze zależy od prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu. Schorzenia ortopedyczne często dyskwalifikują kandydatów.
Wady postawy – ciężka skolioza powyżej 40 stopni, kifoza lub lordoza znacznie przekraczająca normę. Płaskostopie III stopnia także może wykluczać, szczególnie w przypadku dolegliwości bólowych.
Choroby stawów – reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczyca stawowa. Te schorzenia autoimmunologiczne zawsze prowadzą do dyskwalifikacji.
Następstwa urazów – złamania z wadliwym zrostem, ograniczenia ruchomości stawów, niestabilności więzadłowe. Ocena zależy od stopnia upośledzenia funkcji.
Inne istotne schorzenia wykluczające
Poza omówionymi kategoriami, istnieje szereg innych chorób dyskwalifikujących ze służby wojskowej.
Cukrzyca – zarówno typu 1, jak i typu 2 wymagająca insulinoterapii. Cukrzyca typu 2 leczona doustnymi lekami hipoglikemizującymi może pozwalać na służbę z ograniczeniami, ale wymaga indywidualnej oceny.
Choroby autoimmunologiczne – toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa, zapalenie naczyń. Te schorzenia często wymagają immunosupresji, co jest niekompatybilne ze służbą wojskową.
Nowotwory złośliwe – każdy typ nowotworu, niezależnie od stadium i rokowania. Wyjątek mogą stanowić niektóre przypadki po radykalnym leczeniu z długotrwałą remisją.
Choroby przewodu pokarmowego – wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, marskość wątroby. Także ciężkie postacie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
Procedura odwoławcza i ponowne badania
Kandydat uznany za niezdolnego do służby wojskowej ma prawo do odwołania się od decyzji komisji lekarskiej. Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia.
Druga komisja lekarska, działająca przy wyższej jednostce organizacyjnej, ponownie ocenia stan zdrowia kandydata. Może ona podtrzymać poprzednią decyzję lub ją zmienić.
W przypadku chorób czasowo wykluczających (kategoria D), możliwe jest ponowne stawienie się do badań po upływie określonego czasu. Termin ten zależy od rodzaju schorzenia i może wynosić od 6 miesięcy do 2 lat.
Warto pamiętać, że przepisy medyczne podlegają okresowym aktualizacjom, a interpretacja poszczególnych przypadków może się różnić w zależności od aktualnych potrzeb sił zbrojnych i rozwoju medycyny wojskowej.